‘Türkiye, Afganistan’ı yenileme, restore etme çalışmalarında âlâ bir role sahip olabilir’

Taliban hükümetinin Dışişleri Bakan Vekili Emirhan Muttaki, Afganistan ve Türkiye’nin tarihî bağları olduğunu belirterek “Türkiye sahip olduğu imkanlarla Afganistan’da farklı alanlarda; örneğin, yatırım ve birtakım projeleri hayata geçirme konusunda ve Afganistan’ı yenileme, restore etme çalışmalarında yeterli bir role sahip olabilir.” dedi.

Dışişleri Bakanlığının daveti üzerine temaslarda bulunmak üzere beraberindeki heyetle perşembe günü Türkiye’ye gelen Taliban hükümetinin Dışişleri Bakan Vekili Muttaki, AA muhabirinin sorularını yanıtladı.

Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu ile Afganistan’daki mevcut siyasi durumu ve iki ülke ortasındaki ilgileri görüştüklerini aktaran Muttaki, Taliban’ın resmen tanınması ve ABD tarafından bloke edilen Afganistan’a ilişkin varlıklarla ilgili mevzuların da gündeme geldiğini söyledi.

Afganistan’a ilişkin varlıkların dondurulmasının memleketler arası kanunlara ve insan haklarına alışılmamış olduğunu kaydeden Muttaki, Bakan Çavuşoğlu ile görüşmesini, “Karşılıklı hoş bildiriler verildi. Afganistan hükümeti ve halkı konusunda görüşleri olumluydu.” biçiminde özetledi.

Diyanet İşleri Lideri Prof. Dr. Ali Erbaş ile de verimli bir görüşme gerçekleştirdiklerini aktaran Muttaki, “Ayrıca insani yardımlarla ilgili Türkiye Kızılay yetkilileriyle bir ortaya geldik. Türkiye’nin birçok ülkeye yardım yaptığı konuşuldu ve kış gelmeden Afganistan halkına yardım yapılmasını konuştuk. Yeniden İçişleri Bakanlığı yetkilileriyle de görüştük. Ziyaretimiz çok uygun geçti. Onlar bizi yeterlice dinlediler, biz de onları uygunca dinledik. İnşallah gelecekte bu tıp oturumları Kabil’de de gerçekleştiririz.” diye konuştu.

Muttaki, birtakım Batı ülkeleriyle temas halinde olduklarını ve bu ülkeleri de ziyaret edebileceğini söyledi.

“Türkiye, Afganistan’ı yenileme çalışmalarında güzel bir role sahip olabilir”

Muttaki, AA muhabirinin, “Türkiye sizin için öteki ülkelerden farklı olarak ne mana söz ediyor?” sorusuna verdiği karşılıkta, Türkiye’nin âlâ bir iktisada ve etkin faaliyet gösteren bir hükümete sahip olduğunu, dünyada bilhassa de İslam dünyasında tesirli bir diplomasi yürüttüğünü lisana getirdi.

Afganistan ve Türkiye’nin iki Müslüman ülke olarak tarihî yakınlıkları olduğunu aktaran Muttaki, “Türkiye sahip olduğu imkanlarla Afganistan’da farklı alanlarda; örneğin, yatırım ve kimi projeleri hayata geçirme konusunda ve Afganistan’ı yenileme, restore etme çalışmalarında yeterli bir role sahip olabilir. Tüm alanlardan faydalanabilir.” dedi.

Emirhan Muttaki, açıklamalarında Afganistan iktisadının düzelmesi için milletlerarası yardımların ve hükümetlerinin resmi olarak tanınmasının kıymetine sık sık işaret etti.

“Bloke edilen rezervler yardım paralarıydı”

Muttaki, Afganistan’a ilişkin olup ABD tarafından bloke edilen rezervlerin, ülkenin imarı için öteki devletlerin gönderdiği paralar olduğunu söyledi.

Muttaki, bu paralara erişebilmeleri ismine Türkiye makamlarından yardım isteyip istemediklerine ait, daha evvel hükümet çalışanlarının maaşlarının yardımlar sayesinde ödendiğini kaydetti.

Halihazırda eski Afganistan Cumhurbaşkanı Eşref Gani periyodundan kalma 500 bin memurun olduğunu ve bu periyotta ödenmeyen tüm maaşlar da dahil olmak üzere memur maaşlarını imkanlar dahilinde ödediklerini anlatan Muttaki, şunları söyledi:

“Asıl soru şu ki; neden bu paralar bloke edildi? Afganistan halkı ne yaptı? Ne kusur işledi de bu para bloke ediliyor ve insanların hakkı verilmiyor? Öbür taraftan ABD ve başka ülkeler ‘Afganistan’a insani yardım yapılmalı ve insan haklarına riayet edilmeli’ diyorlar. Öbür taraftan da yaklaşık 40 milyon nüfuslu Afgan halkını temel gereksinim hususları olmaksızın sıkıntı durumda bırakıyorlar. Türkiye, milletlerarası alanda hukukun işletilmesi konusundaki teşebbüsleriyle değerli bir ülke. Bu nedenle mevzuyu Türk makamlarıyla paylaştık. Onlar da dünkü basın toplantısında bu mevzuyu ön plana çıkarttılar. Gelecek günlerde de bu mevzuya değer verilmesini ümit ediyorum.”

Muttaki, ülkedeki ekonomik meselelerin tahlili ismine dünya devletlerini yardıma çağırdı ve bu tarafta yapılacak eforlarla bloke edilen rezervlerin iktisada kazandırılabileceğini söyledi.

“Tanınmama, Afganistan halkının haklarının gasbedilmesidir”

Afganistan’da Taliban hükümetinin şimdi hiçbir devlet tarafından tanınmamasını “Afganistan halkının haklarının gasbedilmesi” olarak tanımlayan Muttaki, şu değerlendirmeyi yaptı:

“Son günlerde yaptığımız toplantılarda, Doha’da ABD ve Avrupa Birliği heyetleriyle yaptığımız toplantılarda ve Türkiye’de gerçekleştirdiğimiz toplantılarda lisana getirdiğimiz üzere; dünyada o denli devletler kuruldu ki bunlardan kimileri güç kullanarak, darbeyle yahut tek kişinin yahut ailenin hükümran olduğu seçimlerle gerçekleşti. Neden bunlar resmen tanınıyor da Afganistan’daki fiili devlet tanınmıyor? Bize nazaran bu durum, Afganistan halkının haklarının gasbedilmesidir. Bu durumun Afganistan iktisadına olumsuz tesiri oluyor. ABD’deki para bırakılmalıdır. Şayet iktisadı düzelirse Afganistan, bölgede ekonomik ve alakaların güçlendirilmesi bağlamında çok değerli olumlu bir rol oynayabilir. Bizim bölge ve büyük ülkelerden isteğimiz; Afganistan halkının hakkı yenmesin, zulmedilmesin, tehdit edilmesin, baskı altına alınmasın, muhasara altına alınmasın. Bu mevzuda herkes yardımcı olmalı ve zati Afganistan hükümetinin de işleri yavaş yavaş düzelmekte ve daha düzgüne gitmekte.”

– “Resmen tanınma vakit alabilir”

Resmen tanınmış üzere birçok ülke ile etkileşimde olduklarını kaydeden Muttaki, bu devletlerle birçok mevzuda iş birliği yaptıklarını belirterek “Afganistan heyetleri de bu derecede karşılanıyor. Kabil’de çeşitli ülkelerden birçok büyükelçiliği açık. Alışılmış resmen tanımayı ilan etmeleri biraz vakit alabilir. Afganistan devletiyle düzgün ilişiklilere sahip komşu yahut bölge ülkelerinin bu mevzuda öne çıkmasını isteriz.” dedi.

“Yardımlar, iş birliğinin göstergesi”

Birçok ülkeden Afganistan’a insani yardım gönderildiğini ve bunların dağıtıldığını kaydeden Muttaki, son günlerde ABD ve AB heyetleriyle yaptıkları görüşmelerde de yardım kelamı aldıklarını belirtti.

AB’nin 1 milyar dolardan fazla insani yardım kelamı verdiğini ve Cenevre Konferansı’nda da bu ölçüde yardım yapılması kararı alındığını aktaran Muttaki, “Bu, dünya ülkelerinin bizimle iş birliğini ortaya koyuyor. Dünya ülkelerinin bizimle ilgileri günden güne daha da düzgünleşiyor. Bu yardımların ekonomik alanda olumlu tesiri var.” diye konuştu.

“Ülkeden ayrılan Afganların geri dönüşleri için iktisat düzelmeli”

Kronik sıkıntılar nedeniyle ülkeyi terk eden Afganların geri dönüşleri için iktisadın güzel olması gerektiğinin altını çizen Muttaki, bu bireylerin güvenlik sıkıntıları değil, ekonomik sıkıntılar nedeniyle ülkeyi terk ettiğini ileri sürdü.

Krizin halkı göçe zorlamaması gerektiğini belirten Muttaki, “Biz bu mevzuda, Afgan halkının refahının Afganistan’da temin edilmesi için çalışıyoruz. Afganistan’dan diğer ülkelere gidenler ne güvenlik ne de siyasi meseleler sebebiyle gidiyor. Ekonomik sıkıntılar nedeniyle gidiyor. Biz Afganların ülkelerinde yeterli yaşama sahip olmalarını istiyoruz. Bizim kimseyle bir meselemiz yok. Güvenlik sorunu yok, siyasi nedenlerle kimseye zorluk çıkarılmıyor ve ziyan verilmiyor. Benim tüm Afganlara mesajım, ülkesine dönen meskenine dönmüş olur ve hiçbir tehlikeyle karşılaşmaz.” diye konuştu.

“Çin, İslami adaplara uyarak yatırım yapabilir”

Taliban’ın Afganistan hükümetini devralmasıyla ülkede Çin hakimiyetinin arttığına yönelik tenkitler konusunda ise Muttaki, 40 yıl sonra tüm ülkeyi denetim eden bir hükümetin kurulduğunu, güvenlik sıkıntısının çözüldüğünü ve yatırım için ortamın uygun olduğunu aktardı.

Muttaki, “Biz, Afganistan’ın menfaatleri kapsamında ulusal, memleketler arası hukuk ve İslami metotlar çerçevesinde, Afganistan’a iktisadi ve diplomatik teknikle gelen herkesle çalışmaya hazırız.” dedi.

Çin’in Afganistan’a komşu ve kendileriyle uygun münasebetleri olan bölgede tesirli bir ülke olduğunu kaydeden Muttaki, “İsterlerse onlarla görüşmeler gerçekleştiririz. Şayet onlar Afganistan’da geçerli İslami yol ve kanunlara uygun formüllere riayet ederek ülkede projeler gerçekleştirmek isterlerse bizim için bir sorun kelam konusu değildir. Tıpkı halde başka komşu ve bölge ülkeleri de Afganistan’a gelsinler ve teşebbüslerde bulunsunlar. Biz, kimi ülkelerle daha evvelce başlayan ve yarım kalan projelerin tamamlanmasını da istiyoruz.” tabirlerini kullandı.

“Afganistan’daki yeni devletin resmen tanınmaması DEAŞ’a yarıyor”

Dışişleri Bakanı Vekili Muttaki, ülkesinde son periyotta artan taarruzlarla gündeme gelen DEAŞ tehdidine ait de Taliban idaresiyle ülkede güvenliğin sağlandığını, bu tarafta rastgele bir tehdidin bulunmadığını savundu. Muttaki, şunları kaydetti:

“Camiler ve caddelerde hücumlar düzenliyorlar. Siz de hak verirsiniz ki, bütün cami ve caddelerin güvenliğini sağlamak kolay bir iş değil. Silahlı gücü, güçlü değil. Afganistan’da rastgele bir yere sahip değiller. Afganistan hükümetine bu yolla memleketler arası baskı yapılıyor. Bu propaganda da DEAŞ’ın işine yarıyor. Afganistan’daki yeni devletin resmen tanınmaması DEAŞ’a yarıyor. Dünya ülkeleri bir taraftan Afgan halkını denetim edin, göç etmesinler diyor. Bir yandan da hükümeti resmen tanımayarak DEAŞ’a moral veriyorlar. Bu durum ne Afganistan ne de dünyanın menfaatine bir durumdur.”

DEAŞ taarruzları engellenecek

Afganistan’da Şiilere yönelik ataklarla ilgili, Sünni mescitlerinde alınan güvenlik tedbirlerini Şii mescitlerinde de almakla mükellef olduklarını kaydeden Muttaki, “Hükümet, Afganistan’da yaşayan herkesin güvenliğini temin etmekle yükümlüdür. Biz güvenliğin sağlanması için tüm çabamızı gösteriyoruz. Kunduz yahut Kandahar’daki üzere olaylar, güvenliğin alınması sıkıntı olan mescitlerde meydana geldi. Bundan sonra mescitlerin de güvenliğinin sağlanması için özel efor sarf edilecektir. İstihbarat ünitelerimiz bu bahisle ilgili daha faal çalışacaklar. Gelecekte halkın yardımı ve yetkililerin dikkatiyle bu üzere atakların önü alınacaktır.” değerlendirmesinde bulundu.

Afganistan’da güvenlik meselesinin sona erdiğini savunan Muttaki, “Taliban idaresi, asker ve polis üzere muhalifler için af ilan etti. Onlar da yaşantılarına devam ediyor. Bize nazaran o denli ciddiye alınacak bir risk kelam konusu değil. İktisat konusu ve dünya ülkeleriyle bağlar kıymetli. Devlet güçlenmeli nizam oturmalı ki, meydana gelebilecek problemlerle başa çıkabilmeli.” sözlerini kullandı.

“ABD ile diplomatik alaka içinde olmak istiyoruz”

ABD’ye ekonomik ve diplomatik bağlantılar içinde olmak istediklerini ilettiklerini ve Washington idaresinin Afganistan’ın kalkınmasında faal bir rol oynamasını istediklerini kaydeden Muttaki, “Tabii ki, askeri güçlerinin olmasını istemiyoruz. Afganistan’ın bağımsızlığını tartışılır hale getirmek istemiyoruz. Doha’da yapılan muahedede ABD’nin Afganistan’ın kalkınmasında yer alabilmesi bulunuyor.” dedi.

Rusya ile de düzgün alakalara sahip olduklarını kaydeden Muttaki, Taliban heyetinin Afganistan’daki gelişmeleri mevzu edinecek Moskova Konferansı’na gideceğini ve Afgan halkının bildirisini dünyaya ileteceğini kaydetti.

Muttaki, “Beklentimiz, bu konferansta gerçekler gün yüzüne çıkarılsın, Afganistan halkının muhtaçlıkları mevzu edilsin, devleti güçlendirmek için iş birliği yapılsın ve güzel bir konferans gerçekleştirilsin.” diye konuştu.

Muttaki, Tacikistan ile de önemli bir sorun yaşamadıklarını, medyanın birtakım yetkililerin açıklamaları büyüttüğünü savunarak “Eğer bir sorun olursa bunu müzakere, diplomasi ve karşılıklı anlayış çerçevesinde halletmek isteriz.” sözünü kullandı.

Muttaki, “Pakistan hududu meselesiyle ilgili İslamabad idaresiyle bir görüşme kelam konusu oldu mu?” sorusunu şöyle yanıtladı:

“Pakistan’la âlâ bağlar içerisinde olmak istiyoruz. Bilhassa ekonomik ilgilerde. Zira milyonlarca Afgan, Pakistan’da göçmen olarak yaşıyor. İki ülke ortasında güzel bir ticaret var. Yaklaşık 2 bin 400 kilometre uzunluğunda hududumuz var. Bu nedenle bizim hem diplomasi hem de ekonomik alanda yeterli ilgilere sahip olmamız gerekiyor.”

Muttaki, Pakistan’ın uçak bilet fiyatlarını yükseltmesi, Taliban’ın buna reaksiyon göstermesi ve Pakistan hava yollarının Kabil uçuşlarını iptal etmesiyle gelişen meseleyle ilgili de “Bu çok kıymetli bir bahis değil. Afganistan devletinin Pakistan’dan talebi, Taliban idaresinin iş başına gelmeden evvelki uçak bilet tarifesini uygulamasıdır.” değerlendirmesini yaptı.

Muttaki, evvelki hükümet periyodunda Dışişleri Bakanlığı işçisini gözden geçirdiklerini belirterek “Onların tamamı bizimle çalışmaya devam ediyor. Afgan halkından eğitimli ve yetenekli bireyler. Onlar bizim kardeşlerimiz, bizim onlarla hiçbir problemimiz yok.” dedi.