Kurdaki hareket arz sorunu yaratır mı?

BLOOMBERG HT ARAŞTIRMA

Kurdaki hareket farklı bölümlerde tedarik ıstıraplarının kendini daha güçlü bir biçimde hissettirmesine yol açtı.

Birçok kesimde tedarik riske girerken, maliyetlerin de süratli bir halde arttığı izlendi.

Farklı bölümlerde iş yapan iş insanları Bloomberg HT’ye tedarikteki külfetlerin boyutunu ve gündelik operasyonlarına tesirini anlattı.

Temel besin unsurlarında stokçuluk var mı?

Son periyotta fiyat oynaklıkları, kur gelişmeleri ve tedarik zincirindeki aksaklıklar birtakım temel besin hususlarında stok sıkıntısını gündemin tepesine koydu. İçinde bulunulan süreç üreticilerden tüketicilere geniş bir alanı kapsıyor. Üreticilerin bir yandan yurtiçinde enflasyonist beklentilerle öne çektiği talep, bir yandan güçlü seyreden ihracat siparişlerine yetişmek için kendilerini garanti altına almaya çalışması hammadde, mamül ve yarı mamüllerde fiyat artışlarına karşın talep patlamasına yol açıyor. İçeride bu enflasyonist ortamda çaba etmeye çalışan üreticilerin sıkıntılarına bir de döviz kurundaki ani yükseliş eklenince mevcut durumdaki problemler, temel besin unsurlarına kadar indi.

Oylum Sanayi Besin CEO’su Yener Büyüknalbant

“Küresel tedarik kasvetleri ile birlikte mevcut sorunları düşünürsek ortaya çok iç açıcı olmayan durum çıkıyor. Global enflasyonist bir ortamda Türkiye olarak kurdaki dalgalanma ile karşı karşıyayız ve maalesef tedarik tarafında kırılmalar görüyoruz. Besin atıştırmalık dalında yer alan firma olarak bu işin ana göbeğindeyiz. Besin fiyatlarındaki haberleri görüyoruz ve bunların hepsi Oylum olarak bizim ana girdimiz. Ana girdi eserlerimizde şu anda denetimsiz bir global dalgalanma ve TL’deki oynaklıktan dolayı tedirginlikle takip edip durum almaya çalışıyoruz. Şu anda buğdayı elinde tutan buğday tüccarları her gün fiyatlar artığı için bunu piyasaya sürmek yerine stoklama yapıyorlar. Bu noktada biz de un firmalarından un bulamıyoruz, zira onlar da buğday tedarik edemiyorlar. Fiyatlama yapmaya geldiğinde o günkü günlük buğday fiyatlarına bakıyorlar, dolar kuruna bakıyorlar, bugün söyledikleri fiyatları yarın veremiyorlar.”

“Bu kurlarla Türkiye’de ihracatından artacağından ümitli değilim”

Besin üreticileri süratli yükselen döviz kurlarından rahatsız. Şimdiye kadar dünyada besin fiyatlarının yükselişine, lojistik maliyetleri, salgın ve iklim kaynaklı arz dertleri katkıda bulunuyordu. Artık ise yurt içinde yükselen döviz kuru ile maliyet ve satış fiyatı ortasında farkın kapanma noktasına gelindiğine dikkat çekiliyor. Bu farkın kapanması ise üretici için sermayeyi eritmek manasına geldiği için önümüzdeki devirde üreticilerin fiyat artışı yapmak zorunda kalacağına dikkat çekiliyor. Tıpkı vakitte döviz kurunun fiyatlar üzerinde son eserde satış fiyatına yansıtılması ihracatçı açısından da milletlerarası pazarda rekabet gücünü azaltabileceği tarafındaki tenkitleri gündeme getiriyor.

Yonca Besin İdare Şurası Lider Yardımcısı İstek Seyyar

“Piyasalarda beklenmedik bu dalga sanayicileri ürküttü, zira fiyatlama yapmakta zorlanıyoruz. Bugün maliyet enflasyonu ile fiyat yaptığımızda memleketler arası müşteriler bu fiyat düzeyinin kabul edilemez olduğunu söylüyor. Geçen hafta 1.405 dolar düzeyinde olan ham yağın fiyatı dün Rusya’da 1.478 dolar düzeyinde süreç gördü; bu yüzden dolarla getirip Türk Lirası maliyet vermekte zorlanıyoruz. Bunlar hammadde krizi olduğu manasına gelmiyor olağan. Dünya stoklarında hammadde ıstırabı yok. Buğday, pamuk üzere ticarete mevzu malların tedarikinde zahmet yok. Türk sanayicisi bu eserlere ulaşabilir; lakin hammaddenin ithal kullanıldığında fiyat maliyet farkı oluyor. Örneğin Dolar/TL 8,5 iken salçanın tonu 900-950 dolar düzeyindeydi. Bugün kur 13 düzeyindeyken salçanın tonu 1000 dolar odu. Endüstrici bu artışı fiyatlara yansıtamadığı durumda sermayesinden yer ve şuanki artış katlanılacak bir artış değil. Önümüzdeki periyotta taban fiyatta artış oranını öğreneceğiz; endüstrici çalışanlarına artırım yapacak. Personellik, hammadde, ambalaj üzere öteki maliyetlerdeki artışla ardarda koyunca endüstricinin maliyet enflasyonu yüzde 70’in üzerine çıkacak. Bu kurlarla Türkiye’de ihracatından artacağından ümitli değilim. Bu kurlarla ihracat büyümeyi negatif tesirler. Hammadde, yarı mamül ve mamül girdisinin dolara endeksli olması büyümeyi negatif tesirler. Bunun tesirini 2022’nin birinci ve ikinci çeyreğinde göreceğimizi düşünüyorum.”

Kahveyi ucuza mı içiyoruz?

Geride kalan aylarda Brezilya’da gerçekleşen don olayından dolayı kahve hasatları yüzde 8 oranında etkilendi. Bu gelişme rekolte ölçüsünde düşüşe neden olurken, kuraklık ve öteki etmenlerde üretim sayılarını düşürdü. Kahve eserinin yapısına bakarsak; 1 yıl üretim kuvvetli olurken 1 yıl ise zayıf oluyor ve 2021 yılının aslında hali hazırda zayıf bir yıl olması bekleniyordu. Gelişmeler ardından geçen yıl ton başına yeşil çekirdek kahve fiyatı geçen yıl Kasım ayında ton başına 2 bin 400 dolar düzeyindeyken, bu yıl 6 bin 50 dolara çıktı. Bu gelişmenin içerisine TL’deki kıymet kaybını, lojistik maliyetlerindeki artış ve yan maliyetleri de eklersek ithal edilen eserin fiyatındaki artış doğal olarak karşımıza geliyor.

Voicevale Tarım Eserler Ticaret Yöneticisi ve İdare Heyeti Üyesi Fazilet Koylan

Yurt içerisinde kahve dükkanları ve zincir küme markalar da bu artan maliyetlerden ister istemez etkileniyor. Eserler gitgide pahalılaşırken, buna kira sarfiyatları, güç maliyetleri ve işçi masraflarını eklediğimizde kar marjları önemli oranda daralıyor. O denli ki bugün rafta bulunan paketli kahvenin fiyatı mevcut yeşil çekirdek kahve fiyatının altında kalmış durumda.

Nişasta tedarikinde sorun

Divan Küme Müdür Yardımcısı Zeynep Galiba

Eser gamımız geniş olduğu için bu sürece stoklu girdik. Sakin kalarak idare yapmaya çalışıyoruz. Herkesin hammaddeye erişimde kendisini garanti altına alma eforu var. Eser gamımız geniş olduğu için panik halindekiler kadar etkilenmedik. Lakin önümüzdeki devirde tüketiciyi de mağdur etmeyecek halde, eserlerimize denetimli bir halde artırım yapmayı planlıyoruz.

Karton fiyatlarındaki artış ne noktada?

Başta besin dalı olmak üzere şahsî bakım, kozmetik ve hijyen eserlerinde ana girdi kalemlerinden ambalaj sanayiinde yaşanan tedarik zahmetleri, temelde tüm bölümleri risk altına sokuyor. Ambalajlama dalında en çok ithalatın yapıldığı kalem ise selülozdan üretilen karton. 2020 yılında 330 bin ton selülozdan üretilen kartonun milletlerarası piyasalarda da fiyatı yükselişte. İthalatını yaptığımız Kuzey ve Güney Amerika, Avrupa son periyotta içeride oluşan talebi karşılamak için yurtdışına mal vermekten imtina ediyor. Türkiye bu noktada ithalat rotasını Asya ülkelerine taşımış durumda. Dünyada devam eden konteyner krizide yüzde 100 selülozdan üretilen kartonun fiyatlarını memleketler arası piyasada üst çekiyor. Döviz kurlarındaki yükseliş ise, tüm bu maliyetlere eklenince ünite başına kağıdın maliyeti artık katlanılamayacak seviyeye geldi.

Karton Ambalaj Sanayicileri Derneği Lideri Ali Can Duran

Türkiye burada hammadde sıkıntısını çözmek zorunda. Türkiye’ye selülozdan üretilen karton ve kağıt fabrikası gerekiyor. Bu türlü bir fabrikanın yatırım maliyeti 350 milyon euro civarında. Lakin bu ölçekte bir yatırım kararını almak için özel kesim açısından hayli sıkıntı. Devletin bu mevzuya ait stratejik yatırım kararı alması lazım. Geçen yıl 1000 euro olan yüzde 100 selülozdan üretilen karton fiyatı artık 1300-1400 euro düzeyine geldi. Bu kalemde 400-500 milyon euro ithalatımız var. Fiyatlardaki bu artış; dış ticaret açığımız bariz biçimde artırıyor. Yeşil dönüşümle birlikte; buraya talep dünyada daha da artacak. Talebe yetişmek için bu malı burada üretmemiz gerekiyor.