Global borç riski

BLOOMBERG HT ARAŞTIRMA

Pandemi süreci ve akabinde dünyanın “yeni normal” periyoda geçişi, ekonomik parametreler açısından ele alınırken fakir ülkelerin borçluluğuna dair olgular da kendisine yer buluyor.

Dünya Bankası’nın geçtiğimiz hafta yayınladığı rapordaki sayılara nazaran Kovid-19 sürecinde fakir ülkelerin borçları rekor düzeylere ulaştı.

Lider David Malpass “Uluslararası Borç İstatistikleri 2022” raporuyla ilgili yaptığı açıklamada, virüsün neden olduğu gelişmelerin güçlü ve fakir ülkeler ortasındaki uçurumu artırdığına dikkat çekerek ikazlarda bulundu.

Malpass, mevcut sistemin borçlar açısından sürdürülebilirliğine dair tasalarını lisana getirirken; şirketlerin iflaslarının mümkün olabilmesine rağmen ülkelerin borçlarını ödeyemeyecek durumda olmasının gereğince anlaşılamadığını belirtti. Tekrar yapılanma, şeffaflık ve borçların azaltılmasına yönelik yeni yaklaşımların elzem olduğunu vurguladı.

Dünya Bankası’nın yayınladığı datalara bakıldığında 70’den fazla düşük gelirli ülkenin borç yükünün, 2020’de yüzde 12’lik rekor artışla 860 milyar dolara eriştiği görülüyor.

Öte yandan kişi başına gelir açısından bakıldığında 2020’de gelişmiş ülkelerin ortalama yüzde 5 artış kaydetmesi beklenirken, bu oranın gelişmekte olan ülkelerde yüzde 0,5 olacağı düşünülüyor.

Kuruluşun Başekonomisti Carmen Reinhart, yüksek borçlu ülkelerin durumunun mümkün global faiz artışlarıyla daha da kritikleşeceğini belirtti.

Alacaklı ülkeler ve gelişmiş 20 ülkeden oluşan Paris Kulübü, borçların tekrar yapılandırılması emeliyle bir teşebbüs oluşturmuş lakin bu teşebbüste yalnızca Etiyopya, Çad ve Zambiya başvuranlar ortasında yer almıştı.

Çin’in borç kapanı

Hususa ait bir öbür olgu da Çin’in merkezinde olduğu borç ağı.

Çinli şirketlerin de borç konusunda yaşadığı haber akışları gündemde kıymetli yer tutarken, Dünya Bankası raporunda Arjantin, Brezilya, Türkiye, Hindistan, Endonezya, Meksika, Rusya Federasyonu, Güney Afrika ve Tayland ile en yüksek dış borç stoğu bulunan ülkelerden biri olan Çin’in, Nesil ve Yol Teşebbüsü kapsamında fakir ülkeleri 385 milyar dolarlık bir yükümlülük ile karşı karşıya bıraktığı belirtiliyor.

AidData’nın açıkladığı rapora nazaran Çin’in bürokratlar, devlet bankaları ve kurumlar üzerinden 2013 sonrası bilhassa Afrika ve Orta Asya’da ağırlaştırdığı altyapı yatırımları; şeffaf olmayan kurallar nedeniyle 45 düşük ve orta gelirli ülkeyi GSYH’lerinin %10’undan yüksek oranlarda Çin’e borçlu hale getirdi.

Kurumun üst seviye yöneticilerinden yönetici yöneticisi Brad Parks, Çin’in jenerasyon projesinin müttefik münasebetleri kurmaktan çok karlılığı hedeflediğini ve borçluların mevcut durumları nedeniyle Çin’in borç verme trendinin yavaşladığını belirtti.

Çin’in bu aksiyonlarına karşılık son olarak; Dubai kamu teşebbüsü DP World ve İngiltere yatırım ajansı CDC’in Afrika’ya 1,7 trilyon Dolarlık yatırım projesi öne çıkıyor. İki kurum ortasındaki iş birliği Afrika kıtasında son yıllarda hayli dikkat çekiyor. Memleketler arası kurum ve konsorsiyumların kıtaya yöneldiği evrede Batı’nın Çin’e karşı adımları da takip ediliyor.