Borsa İstanbul’da ‘enerji’ makası

EROL OYTUN ERCAN

Avrupa’da artan doğalgaz, kömür ve elektrik fiyatlarıyla bir arada Iberdrola, Electricite de France ve Orsted üzere güç dağıtım ve üretim şirketleri üzerindeki baskı artarken, Royal Dutch Shell, TotalEnergies ve Repsol üzere güç şirketlerinin payları paha kazanıyor.

Avrupa Stoxx 600 Güç Üretim ve Dağıtım Endeksi Eylül’de yüzde 6’dan fazla bedel kaybederken Stoxx 600 Güç Endeksi yüzde 9’dan fazla paha kazandı. İki endeks Şubat ayından bu yana geçen müddetin büyük bir kısmında aksi korelasyon içerisinde bulunuyordu.

Avrupa’da doğalgaz fiyatları tepede

Avrupa’da doğalgaz fiyatları sene başından bu yana yüzde 400’ten fazla artarak megavatsaat başına 100 euro civarında süreç görürken doğalgazdan elektrik üretiminin daha maliyetli bir hale gelmesiyle üreticiler kömüre yönelmeye başlamıştı.

Kömürden elektrik üretimine artan taleple birlikte kömür fiyatları da Eylül ayında sert bir yükseliş kaydederken Avrupa’da karbon müsaade kontratlarının fiyatı da kömürden elektrik üretiminin artmasıyla 65 euronun üzerini görmüştü.

Kömürden elektrik üretmek isteyen üreticiler, fazladan neden oldukları her bir ton karbon için emisyon müsaadesi satın almak zorundalar. Kömürden üretimin artması da karbon salınımını artırarak karbon müsaadelerine olan talebi körükledi. Bu da karbon müsaade kontratlarının fiyatını kıymetli ölçüde üst taşıdı.

Artan maliyetler sonrasında Avrupa ve İngiltere’de elektrik fiyatları da arka arda rekorlar kırdı. Almanya’da elektrik fiyatları megavatsaat başına 120 euronun üzerine tırmanırken İngiltere’de ise fiyatlar megavatsaat başına 181,36 sterlin civarında bulunuyor.

Borsa İstanbul’da emsal ayrışma yaşandı

Avrupa’da güç ve güç dağıtım-üretim payları ortasında yaşanan ayrışma Eylül ayında Borsa İstanbul’a da yansıdı.

Bloomberg HT’nin oluşturduğu ve ortalarında Enerjisa, Ak Güç ve Kuvvetli Güç üzere 7 üretim ve dağıtım şirketinin bulunduğu BIST Güç Dağıtım ve Üretim Endeksi Eylül ayı başından bu yana yüzde 13 kıymet kaybederken Tüpraş, Turcas ve İpek Doğal Güç Kaynaklarının bulunduğu BIST Güç Endeksi birebir devirde yüzde 4 civarında yükseliş kaydetti.

Türkiye’de doğalgaz referans fiyatı 1 Eylül’de 2 bin 185 TL civarında bulunurken yüzde 30’dan fazla yükselişle 30 Eylül’de 2 bin 927 TL’ye kadar tırmandı. Türkiye, Eylül ayında elektriğinin yüzde 38,8’ini doğalgazdan üretirken yüzde 30,8’ini kömürden üretti. Eylül ayında hidroelektrik santrallerinin üretimdeki hissesi yüzde 10,33 oldu.

Güç bölümünden isimler dünyada yaşanan doğalgaz fiyat artışının Türkiye’yi de olumsuz etkileyeceğini zira Türkiye’nin bunu sınırlama kabiliyetinin hidroelektrik kapasitesiyle hudutlu olduğunu vurgulamıştı.

Devletin gelen fiyat artışı dalgasını engellemeye çalışacağını ama kurak dönem ve şu anki rezervuar doluluk düzeylerinden ötürü fiyat artışlarını engelleme konusunda zorluklar yaşanabileceğine dikkat çekilmişti.