Kooperatiflere düzenlemeler getiren kanun teklifi maddeleşti

Kanuna nazaran, iştirak başvurusu yapıldıktan sonra kooperatif idare heyeti, başvuruyu bir ay içinde sonuçlandıracak ve müracaat sahibine bildirecek. İdare şurası, ana kontratta belirtilen kaideleri taşıyanları iştirake kabulden kaçınamayacak.

Paydaşlık hissesinin bedeli, kooperatiflerin emel ve faaliyet mevzularına nazaran ilgili bakanlıkça artırılabilecek.

Sigortacılık Kanunu kapsamında sigortacılık faaliyetinde bulunacak kooperatifler için en çok hisse taahhüt sonu uygulanmayacak ve iştirak hissesinin pahası ilgili kurumun görüşü alınarak belirlenecek.

İdare heyeti yıllık faaliyet raporu, gelir masraf farkı hesapları, bilanço ve denetçi raporları, ortaklar tarafından elektronik ortamda da incelenebilecek.

Seçimlerde aday olan bireylere, genel şura toplantısına katılma hakkını haiz ortakları gösterir listeye erişme imkanı sağlanacak.

Genel şura toplantılarını birleştirebilme mühleti, idare ve kontrol heyeti misyon müddetinin üst sonuyla uyumlu hale getirilerek 3 yıldan 2 yıla indirilecek.

Genel konsey toplantısı, ana kontratta karar bulunması kuralıyla elektronik ortamda da yapılabilecek.

Çalışma konusu, ortak sayısı ve ciro üzere kıstaslara nazaran belirlenen kooperatiflerin idare heyeti ile denetleme organı üyeleri ve yedekleri, seçilmelerini takiben en geç 9 ay içinde kooperatifçilik eğitim programını tamamlayacak.

İdare şurası kendi tutanakları, genel heyet tutanakları, ortak listeleri, gelir-gider hesapları ve yıllık bilançonun tarzına uygun olarak hazırlanması ve saklanmasından, tetkik olunmak üzere denetçilere verilmesinden sorumlu olacak. Ayrıyeten misyonu sona eren idare heyeti üyeleri tarafından sorumlulukları altında bulunan para, mal, defter, evrak ve başka kooperatif varlıkları seçimlerin yapıldığı genel konsey toplantı tarihinden itibaren 3 iş günü içinde tutanakla yeni seçilenlere teslim edecek.

Genel heyet tarafından, denetleme organı olarak misyon yapmak üzere en fazla 4 yıl için en az bir yahut daha fazla denetçi seçilecek.

Denetçi, genel konsey namına kooperatifin bütün süreç ve hesaplarını tetkik edecek.

Denetçi raporu genel heyete sunulmayan kooperatiflerde, finansal tablolar, idare konseyi yıllık faaliyet raporu ve ibra hakkında alınan kararlar geçersiz olacak.

Kamu kaynaklarından desteklenen kredilere kefil olan kooperatifler ile kamu kaynaklı ziraî desteklemelere aracılık yapan kooperatiflerin idare heyeti üyeleri, bunların ortağı olduğu üst kuruluşlarda misyon alsalar dahi sadece bir fiyat yahut huzur hakkı alabilecek.

Dış kontrol

Kooperatiflerin dış kontrol sisteminin tekrar düzenlenmesi ve faal kontrol sistemi kurulması hedefleniyor.

Buna nazaran, bakanlıkça çalışma konusu, ortak sayısı ve ciro üzere kıstaslar dikkate alınarak belirlenen kooperatif ve üst kuruluşları dış kontrole tabi olacak. Dış kontrol, finansal tabloların kontrolü biçiminde olacak. İdare konseyinin yıllık faaliyet raporu içinde yer alan finansal bilgilerin, denetlenen finansal tablolar ile dengeli olup olmadığı ve gerçeği yansıtıp yansıtmadığı da dış kontrolün kapsamı içinde yer alacak.

Dış kontrol, genel konseyce alınan karar doğrultusunda Kamu Nezareti, Muhasebe ve Kontrol Standartları Kurumunca yetkilendirilen bağımsız denetçiler, Hür Muhasebeci Mali Müşavirlik ve Yeminli Mali Müşavirlik Kanunu’na tabi meslek mensupları, ilgili bakanlıkça dış kontrolle yetkilendirilen, bağlı olunan merkez birlikleri yahut merkez birliği kurulamamışsa bağlı olunan birliklerce yapılabilecek.

İlgili bakanlıkça dış kontrolle yetkilendirilen birlik ve merkez birlikleri, Türk Ticaret Kanunu’nun ilgili kararlarına nazaran bağımsız kontrole tabi olacak. Dış kontrol yapacak denetçiler ile kontrol yetkisi verilen birlik ve merkez birliğinin kontrolle görevlendirilen işçisi, misyonları sebebiyle işledikleri cürümlerden ötürü fiillerinin niteliğine nazaran Türk Ceza Kanunu’nun kamu görevlilerine ilişkin kararları uyarınca cezalandırılacak.

Kooperatifler, kooperatif birliklerine, kooperatif birlikleri de merkez birliğine ortak olmadığı takdirde kamu kaynaklarından desteklenen kredilere kefalet sağlayamayacak, kamu kaynaklı ziraî desteklemelere aracılık yapamayacak, bu kapsamdaki müracaatlarda birlikler kooperatifleri, merkez birliği de birlikleri iştirake kabulden kaçınamayacak.

Genel konsey için bakanlık temsilcisi mecburiliği

Yapı kooperatifleri, ana kontratta gösterilen işlerin tamamlanması ve ferdi mülkiyete geçilip konutların yahut iş yerlerinin ortaklar ismine tescil edilmesiyle hedefine ulaşmış sayılacak ve dağıtılacak fakat tescil sürecinden sonra yöntemine uygun halde ana kontrat değişikliği yapılarak kooperatifin maksadının değiştirilmesi halinde dağılmaya ait karar uygulanmayacak.

Kooperatifler, kooperatif birlikleri, merkez birlikleri ve Türkiye Ulusal Kooperatifler Birliği, genel heyet toplantılarından en az 15 gün evvel ilgili bakanlıktan temsilci talebinde bulunacak. Genel şura toplantıları, bakanlık temsilcisinin huzurunda açılacak ve devam edecek. Temsilci, toplantının kanunlara, ana kontrata ve gündeme nazaran yürütülmesine nezaret edecek.

Ticaret Bakanlığı, tüm kooperatif ve üst kuruluşlarının, kooperatifçilik hizmetlerine elektronik ortamda eriştiği ve merkezi data tabanının yönetildiği Kooperatif Bilgi Sistemi kuracak.

TBMM Genel Konseyi’nde kabul edilen Kooperatifler Kanunu ile Birtakım Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun’a nazaran, ortaklarının çoğunluğu bayanlardan oluşan ve bayan emeğinin kıymetlendirilmesi emeliyle kurulan kooperatifler ile ortaklarının çoğunluğu engellilerden oluşan kooperatiflerin, tescil ve ilana tabi süreçlerinden fiyat alınmayacak, ilana tabi olanlar Türkiye Ticaret Sicili Gazetesi’nde fiyatsız yayımlanacak. Bu kooperatiflerden, Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği ile Odalar ve Borsalar Kanunu’nun ilgili düzenlemesi yeterince odaya kayıt fiyatı ve yıllık aidat ile munzam aidat da alınmayacak.

Kanunla, kamu kaynaklarından desteklenen kredilere kefil olan kooperatifler ile kamu kaynaklı ziraî desteklemelere aracılık yapan kooperatiflerde ana mukavelede belirtilen kaideleri taşıyanları iştirake kabulden kaçınan; bilanço ve gelir masraf farkı hesaplarını genel heyetin yıllık toplantısından en az 15 gün öncesinden itibaren bir yıl müddetle ortakların tetkikine sunmayan; azlık tarafından genel heyet toplantısından evvel yordamına uygun biçimde gündeme unsur eği istenmesine karşın bunu yerine getirmeyen; denetçilerin ikazına karşın koşulları taşımayan yahut sonradan kaybeden üyeleri düşürmeyen kooperatif ve üst kuruluşların yöneticileri için cezalar öngörülüyor.

Kooperatife ilişkin defter, doküman, para, mal üzere kooperatife ilişkin varlıkları haleflerine teslim etmeyenler; kamu kaynaklarından desteklenen kredilere kefil olan kooperatif ve üst kuruluşları ile ziraî desteklemelere aracılık yapan kooperatif ve üst kuruluşlarında, iştirake kabul konusunda kanun kararlarına uygun davranmayan kooperatif ve üst kuruluşları yöneticilerine de cezalar getiriliyor. Bağdaşmayan vazifelere karşıt uygulamaları araştırmayan denetçilere de cezai sorumluluk yükleniyor.

Yükümlülüklere muhalif hareket eden idare konseyi üyelerinin her biri, her bir yükümlülük için başka ayrı olmak üzere 1000 lira idari para cezasıyla cezalandırılacak. Tıpkı kontrol kapsamında birebir şahsa verilebilecek idari para cezalarının toplam fiyatı 10 bin lirayı geçemeyecek.

Mevcut yöneticilere, seçimlere kadar eğitimden muafiyet

Ticaret Bakanlığınca tüm kooperatif ve üst kuruluşlarının, kooperatifçilik hizmetlerine elektronik ortamda eriştiği ve merkezi bilgi tabanının yönetildiği Kooperatif Bilgi Sistemi (KOOPBİS) kurulacak.

Kooperatifin ticaret sicili kayıtlarının, finansal tablolarının, idare konseyi ve denetçi raporlarının, genel şura toplantı evrakının, ortakların kimlik, irtibat, hisse ve ödemelerine ait bilgilerinin KOOPBİS’e işlenmesinden, idare konseyi sorumlu olacak.

İlgili bakanlık ile kooperatif ve üst kuruluşları, vazifeleri ile sonlu kalmak kaidesiyle, ortakların ve ortak olmak için başvuranların ferdî bilgilerini KOOPBİS’te işlemeye ve görüntülemeye yetkili olacak. Bakanlık; kontrol, istatistik üretme, hizmetlerde otomasyonu artırma, ülke kooperatifçiliğinin geliştirilmesi ve kooperatif ortaklarının haklarının korunması emeliyle sistemde işlenen dataları, kamu kurum ve kuruluşlarına aktarabilecek. Elde edilen bilgiler Şahsî Dataların Korunması Kanunu’na muhalif olarak kullanılamayacak, aktarılamayacak yahut diğer bir formda işlenemeyecek.

KOOPBİS’te tutulacak bilgilerle elektronik ortamda sunulacak hizmetlerden faydalanılmasına, bu sistem üzerinde işlenen ferdî bilgilerin transferi ile güvenliğin sağlanmasına, aydınlatma yükümlülüğünün ne biçimde yerine getirileceğine ait metot ve asıllar, ilgili bakanlıklar ile Şahsî Dataları Müdafaa Kurumunun görüşü alınarak Ticaret Bakanlığınca çıkarılan yönetmelikle belirlenecek.

Kooperatiflerin halihazırdaki idare ve kontrol şurası üyeleri bir sonraki seçimlere kadar eğitim kuralından muaf tutulacak. Düzenlemenin yürürlüğe girdiği tarihten 31 Aralık 2022’ye kadar seçilecek idare ve kontrol heyeti üyelerinin eğitim alma zaruriliği da bu tarihten sonra başlayacak.

Bir yıl içinde kurulacak

Tüm kooperatifleri kapsayacak ve değişik kanunlara tabi kooperatifler ortasında nizam sağlayacak KOOPBİS, bir yıl içinde kurulacak. İlgili bakanlıklar, sistemin suram sürecinde kendi sistemlerindeki dataları aktarmak, uygulamaya geçtikten sonra da kooperatif ve üst kuruluşlarınca yapılan bilgi girişlerini takip etmekle sorumlu olacak.

Kooperatif ve üst kuruluşları idare heyeti üyeleri; ticaret sicili kayıtlarını, finansal tablolarını, faaliyet raporlarını, genel heyet toplantı evrakını, ortakların kimlik, bağlantı, hisse ve ödemelerine ait bilgilerini ve gerekli tüm bilgileri KOOPBİS’in kurulmasının akabinde 6 ay içinde aktaracak.

Bu süreçte kooperatifler ve üst kuruluşları, genel şura toplantısına katılma hakkını haiz ortakları gösteren listeleri, bu husus yürürlüğe girmeden evvelki kararlara nazaran almaya devam edecek. Yükümlülüklerini yerine getirmeyen kooperatif ve üst kuruluşlarının idare şurası üyeleri, idari para cezasıyla cezalandırılacak.

Ana mukavelelerini intibak ettirmeyenler dağılmış sayılacak

Kooperatifler ve üst kuruluşları, ana mukavelelerini en geç 3 yıl içinde bu düzenleme kararlarına intibak ettirecek. Ana mukavelelerini intibak ettirmeyen kooperatif ve üst kuruluşları dağılmış sayılacak. Kanunen tasfiye ile görevlendirilmiş kimseler tarafından dağılmadan başlayarak 2 ay içinde tasfiye süreçlerine geçilmezse, kooperatif ve üst kuruluşun ortakları ya da alacaklıları tarafından mahkemeden 2 yıl içinde tasfiye memuru atanması islenebilecek.

Ana mukaveleler intibak ettirilinceye kadar, mevcut ana kontratların bu düzenlemeye ters olmayan kararları uygulanacak. Ana kontratlarını bu düzenlemeye intibak ettirmek için kooperatifler ve üst kuruluşlarının yapacakları genel şuraları, olağan genel konseylerin adap ve çoğunluğuna nazaran toplanacak ve karar verecek.

Tarım Satış Kooperatif ve Birlikleri Hakkında Kanun’da yapılan değişiklikle, bağımsız kontrol kapsamı dışında kalan birlikler ile kooperatifler, Kooperatifler Kanunu’ndaki kararlara nazaran denetlenecek ve dış kontrole tabi olacak.

Teklife ihdas edilen unsurla Tarım Kredi Kooperatifleri tarafından kullandırılan ziraî kredi alacaklarından yapılandırmaya temel fiyatın taksitlendirilmesi halinde ise peşinata tekabül eden yüzde 30’unun ödeme tarihi, bu yılın ekim ayı sonundan kasım ayı sonuna ertelendi. Kalan fiyatın taksitlerinin ödemesi de 2022 yılının ekim ayı yerine kasım ayında başlayacak.

Milletlerarası mukavele

Öte yandan Genel Kurul’da, Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti ile Milletlerarası Kriminal Polis Teşkilatı-Interpol Ortasında 2021 Yılında İstanbul’da Düzenlenecek 89. Genel Konsey Oturumu ve İcra Komitesi Toplantıları İçin İmtiyazlar ve Muafiyetlere Ait Mutabakatın Onaylanmasının Uygun Bulunduğuna Dair Kanun Teklifi de kabul edildi.

Tekliflerin kabul edilmesinin akabinde TBMM Başkanvekili Nimetullah Erdoğmuş, birleşimi, 26 Ekim Salı günü saat 15.00’te toplanmak üzere kapattı.