Faiz artırım trenine binenler artıyor

Pandemi süreciyle ağırlaşan nakdî genişleme sonrası enflasyonist baskılarla gayret etmek isteyen merkez bankaları sıkılaştırma döngüsüne girmeye başladı.

Enflasyon tüm dünyada yüksek düzeylerde kalmaya devam ederken ve Fed’in varlık alımı takviminin başlamasının yaklaştığına dair beklentilerle birçok merkez bankası faiz artırımı kararı aldı

1 Eylül’den bu yana bakıldığında dünyada 19 merkez bankasının siyaset faizini artırma kararı aldığı görüldü.

Bu periyotta en fazla faiz artıran ülke 200 baz puan ile Şili oldu. Şili’yi öteki Güney Amerika ülkeleri Paraguay ve Brezilya izledi. Rusya’nın da bu süreçte iki sefer faiz artırım kararı aldığı görüldü.

Gelişmekte olan ülkeler siyaset faizlerindeki artışlarla enflasyonu denetim altına almaya çalışırken, birebir vakitte Fed’in yaklaşan varlık alımı artırımına da hazırlanıyor.

Fed’in 2013 yılındaki varlık alımı azaltımı devrinde gelişen ülke para üniteleri dolar karşısında süratli bir kıymet kaybı yaşamıştı.

2013’te ne olmuştu?

2008 finansal krizi tüm dünyada tesirini hissettirirken merkez bankalarının, ağır resesyondan kaçınmak ve finans piyasalarını yine olağan işleyişine kavuşturmak maksadıyla, krize birinci reaksiyonları siyaset faizlerini sıfır düzeyine çekmek ya da yaklaştırmak olmuştu. Kimi faizler ilerleyen periyotlarda eksiye bile geçmişti.

Bunun da sorunu çözemediği görülünce, olağan dışı sistemler gündeme gelmişti. Başta ABD ve İngiltere olmak üzere, Japonya ve Avrupa merkez bankaları varlık alımları yoluyla ekonomiyi canlandırmaya ve deflasyon sarmalından kaçınmaya çalışmışlardı.

Olağan dışı önlemlere en düzgün örnek, bilançosunun yaklaşık dört kat büyümesine neden olan Fed’in tahvil alım programlarıydı.

Krizi önlemek için alınan önlemler sonucu, bilhassa 2010 yılından sonra, fonlar, güçlü büyüme gösteren ve daha güzel getiri imkanları sağlayan gelişen piyasalara akmaya başlamıştı.

Gelişen piyasalara yönelen bu fonlar birtakım ülkeler üzerinde konsantre oldu ve net sermaye akışının yüzde 90’ı Brezilya, Çin, Hindistan, Endonezya, Meksika, Peru, Polonya ve Türkiye’ye yönelmişti.

2013 yılının ilkbaharında ABD iktisadının güçlendiğine ait işaretler gelmesi, devrin Fed Lideri Ben S. Bernanke’nin 22 Mayıs 2013’te Kongre’de yaptığı konuşmada, yılın ilerleyen periyotlarında, varlık alımlarının suratında yavaşlamaya gidilebileceğini söylemeye yöneltmişti.

Bernanke’nin bu açıklamasını 19 Haziran’daki basın toplantısında da tekrarlaması ile birlikte, uzun vadeli ABD tahvil faizleri süratli bir yükseliş gösterirken, dolar başka para üniteleri ve bilhassa gelişen ülke paraları karşısında güçlenmişti. 2013 yılının yaz devrindeki bu sert hareketlere, varlık alımlarının azaltılmasının yarattığı öfke manasına gelen “taper tantrum” dendi.

Fed’in varlık alımı azaltımı takvimi netleşti

Fed, Eylül ayı Açık Piyasa Komitesi toplantısında iktisadın varlık alımlarını azaltmak için amaçlara hakikat ilerleme sağladığını açıklamıştı.

Fed’in faiz kararıyla birlikte ekonomik öngörüler ve faiz beklenti patikasını ortaya koyan noktasal grafikte de faiz artışı bekleyen siyaset yapan sayısı artış gösterdi. 9 yetkili 2022 yılı için faiz artışı öngörüsünde bulundu.

Haziran ayında yayımlanan noktasal grafikte, 7 yetkili faiz artışı öngörüsünde bulunmuştu. Son noktasal grafiğe nazaran, 2023’te faiz artışı bekleyen yetkililerin sayısı ise 17 oldu. Yalnızca bir üye 2023’te faizlerin sabit kalacağını öngördü.

Toplantının 13 Ekim’de yayımlanan tutanaklarında ise taşviklerin geri çekilmesi takvimi netlik kazanmıştı. Tutanaklarda, varlık alımlarının kademeli azaltılmasının Kasım yahut Aralık ortasında başlayabileceği belirtilirken, varlık alımlarının kademeli azaltılmasının 2022’nin ortalarında da bitmesi gerektiği vurgulanmıştı.

Varlık alımlarında ölçülü bir siyaset değişikliğinin faiz oranı siyaseti hakkında direkt bir sinyal maksadı taşımayacağının yinelendiği tutanaklarda, faiz oranlarının artırılması için gereken şartların farklı olduğu söz edilmişti.